Plastpokablús
Pokagjald og plastpokabann
Nú um mánaðarmótin (1. september 2019) tekur gildi reglugerð sem skyldar allar verslanir að rukka viðskiptavini um gjald fyrir poka utan um vörur. Það skiptir í raun engu úr hverju pokinn er gerður (plast, pappír, maís, o.s.frv.). Við höfum verið spurð ýmissa spurninga, m.a. að því hvernig þetta virkar með vörur sem alla jafna eru seldar í lausu. Hvernig er það t.d. ef maður mætir í verslun og ætlar að kaupa 30 skrúfur og kannski 5 mismunandi tegundir, en ef maður kaupir 20 grillkartöflur eða hreinlega ef einhver fer á nammibarinn. Mega vera plastpokar inn í verslun þar sem vörur eru týndar í poka eða verða það að vera bréfpokar og verður að rukka fyrir þá? Hvað með poka sem eru í hillum verslana? Hvað með umhverfisvænu plastpokana? Hér fyrir neðan reynum við að svara þessum og fleirum spurningum eftir bestu getu.
Spurt og svarað um poka
Hvað breyttist 1. september 2019
Frá og með 1.september 2019 má ekki afhenda neina burðarpoka án þess að viðskiptavinur greiði fyrir þá. Það skiptir engu máli úr hverju pokinn er gerður. Þetta á bæði við um burðarpoka sem eru á afgreiðslukassa og inn í búð.
Skv. þessu þá þarf að innheimta gjald líka fyrir poka sem eru inn í verslunum, þar sem vörur eru í lausu (grænmeti, nammi, skrúfur, o.s.frv.). Að vísu má færa rök fyrir því að rukkað sé fyrir pokann með því að vigta hann með vörunum, en það er ekki nóg því þetta þarf að vera sundurliðað á kassakvittun.
Hin leiðin er náttúrlega að hætta að selja í lausu og pakka öllu í poka. Það er ekkert sem bannar það og má jafnvel vera plastpoki. En það er nú kannski ekki voðalega umhverfisvænt.
Kannski verða þessar lagabreytingar til þess að viðskiptavinir fari að mæta meira með poka í verslanir sem hlýtur að vera gott og eykur tilfinningu kaupanda á umhverfisvernd.
Plastpokabann 1.janúar 2021
Það má segja að plastpokabannið sem tekur gildi 1.janúar 2021 sé í raun framhald af reglugerðinni sem tók gildi 1.september 2019. Það þarf áfram að innheimta gjald fyrir poka sem viðskiptavinur fær í verslun, en frá og með 1.janúar 2021 má það alls ekki vera plastpoki. Það má vera úr öllum öðrum efnum en plasti, t.d. pappír, maís eða öðrum lífbrjótanlegum efnum.
Hins vegar má áfram selja plastpoka í verslunum. Það mætti því t.d. pakka 5 burðarpokum saman í pakka og selja eins og hverja aðra vöru í hillu verslunar. Kaupandi getur þá væntanlega opnað umbúðirnar og notað pokana á afgreiðslukassa undir vörur sem hann er að kaupa, eftir að hann er búinn að greiða fyrir þær.
Hvað með umhverfisvæna plastpoka með d2w íblöndunarefninu?
Við höfum í talsverðan tíma selt plastpoka frá Symphony Environmental með sérstöku d2w íblöndunarefni sem gerir það að verkum að pokarnir brotna hratt niður. Rannsóknir sem Symphony hefur látið framkvæma sýna að plastið brotnar algjörlega niður í CO2 en ekki í örplast. Því miður hefur ESB ekki framkvæmt rannsóknir til að staðfesta þetta eða sýnt fram á að þessir pokar brotni niður í örplast. Enda virðist það oft vera hlutverk stjórnvalda frekar að banna hluti en að finna lausnir.
Þar sem umhverfisvænu plastpokarnir með d2w íblöndunarefninu eru úr plasti þá eru þeir líka bannaðir. Það eina sem hægt er að gera til að hnekkja þessu banni er að fara í málsókn gegn stjórnvaldi í því landi sem bannar þessa poka. Það er hins vegar kostnaðarsamt og verður tæplega gert hérlendis nema margir aðilar taki sig saman. Ég hef heyrt af því að slíkar málsóknir séu í deiglunni erlendis og verður fróðlegt að fylgjast með því.
Hvaða burðarpoka á ég að nota?
Það er að ýmsu að huga ef maður vill vera umhverfisvænn. Eitt er að pokinn brotni niður án skaða fyrir umhverfið en svo skiptir t.d. framleiðsla pokans líka miklu máli. Plastið verður til sem hliðarframleiðsla við olíuvinnslu án mikils kostnaðar. Pappír þýðir að felld eru tré og lífbrjótanlegir pokar nota mikið ræktarland, sem annars væri hægt nýta til að rækta matvæli. Framleiðsla pappírspoka og lífbrjótanlegra poka hefur því mun meiri áhrif á umhverfið en framleiðsla plastpoka.
Danska umhverfisstofnunin rannsakaði mjög vel árið 2017 hvað væri skynsamlegast að nota sem burðarpoka í verslunum. Horft var til allra þátta við framleiðslu og notkunar burðarpoka í verslunum. Það sem kom í ljós var að langflestir báru vörur heim í burðarpokanum og notuðu svo sem ruslapoka. Niðurstaða rannsóknarinnar var að þegar öllu var á botninn hvolft þá var plastburðarpokinn lang umhverfisvænasti kosturinn og er því mælt með notkun hans í Danmörku. En íslensk stjórnvöld hafa bannað notkun hans svo það er ekki valkostur. Hvað er þá næstbest að nota? Hér fyrir neðan er tafla yfir hversu oft þarf að nota pokann til að umhverfisáhrif verði jafnlítil og fyrir plastburðarpoka.
Gerð poka | Hversu oft þarf að endurnota vegna loftlagsbreytinga | Hversu oft þarf að endurnota vegna heildar umhverfisáhrifa |
Venjulegur LDPE plastburðarpoki | 0 (nota undir rusl) | 1 (nota svo undir rusl) |
Margnota PP plastpoki (ekki ofinn) | 6 (enda með því að setja í endurvinnslu eða nota undir rusl) | 52 (enda með því að setja í endurvinnslu eða nota undir rusl) |
Margnota PP plastpoki (ofinn) | 5 (enda með því að setja í endurvinnslu eða nota undir rusl) | 45 (enda með því að setja í endurvinnslu eða nota undir rusl) |
Margnota PET plastpoki | 8 (enda með því að setja í endurvinnslu eða nota undir rusl) | 84 (enda með því að setja í endurvinnslu eða nota undir rusl) |
Margnota Polyester plastpoki | 5 (enda með því að setja í endurvinnslu eða nota undir rusl) | 35 (enda með því að setja í endurvinnslu eða nota undir rusl) |
Lífbrjótanlegur poki (biopolymer) | 0 (nota svo undir rusl eða í safnhaug) | 52 (nota svo undir rusl eða í safnhaug) |
Óbleiktur pappír (unbleached paper) | 0 (nota svo undir rusl eða í safnhaug) | 43 (nota svo undir rusl eða í safnhaug) |
Bleiktur pappír (bleached paper) | 1 (nota svo undir rusl eða í safnhaug) | 43 (nota svo undir rusl eða í safnhaug) |
Lífrænn Cotton taupoki (organic cotton) | 149 (nota svo undir rusl eða í safnhaug) | 20000 (nota svo undir rusl eða í safnhaug) |
Venjulegur Cotton taupoki (conventional cotton) | 52 (nota svo undir rusl eða í safnhaug) | 7100 (nota svo undir rusl eða í safnhaug) |
Samsettur poki, t.d. blanda úr t.d. textíl og plasti (composite) | 23 (nota svo undir rusl eða í safnhaug) | 870 (nota svo undir rusl eða í safnhaug) |
Skýrslu Danska Umhverfisráðuneytisins má finna hér.
(Athugið að samantekt á ensku byrjar á bls. 13)